تاریخچه طلای سرخ

زعفران، یکی از قدیمی‌ترین و ارزشمندترین ادویه‌های جهان، تاریخی بلند و غنی دارد که به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. تاریخچه زعفران شامل کشت، استفاده‌های دارویی، آشپزی و فرهنگی آن در مناطق مختلف جهان است.

تاریخچه اولیه زعفران

خاستگاه انواع ادویه در جهان،‌ خاورمیانه و آسیای شرقی است. چندین هزار سال پیش، جاده ابریشم از اصلی‌ترین راه‌های تجارت ادویه در تاریخ باستان بوده و پس از کشف مسیر دریایی، ادویه‌های خاورمیانه و آسیای شرقی به اروپا و آمریکا هم وارد شدند. ایران، هند و چین از اصلی‌ترین مراکز تولید ادویه در جهان باستان بودند. یکی از ادویه‌های محبوب ایران که هزاران سال است تجارت می‌شود، زعفران نامیده می‌شود. مصرف زعفران از دیرباز تا کنون در اقصی نقاط جهان رواج داشته و فواید زعفران بر هیچکس پوشیده نبوده است.

در ایران باستان، گل زعفران به صورت وحشی رشد می‌کرده است. قدمت زعفران در ایران را می‌توان در دوره هخامنشیان بررسی کرد

در دوره هخامنشیان تولیدات زعفران در کشورمان از آمار بالایی برخوردار بوده  این آمار بالا به اندازه ای بوده است که در دربار پادشاهی، مصرف زعفران، روزانه یک کیلو گرم بوده است!!!

در آن مقطع تاریخی شیوه استفاده از زعفران با زمان حال بسیار متفاوت بوده است و به عنوان نمونه به برخی از آنها اشاره می کنیم:

۱) برای معطر کردن محوطه کاخ های خود و یا مجالس جشن و شادی از زعفران استفاده می شده ست. لذا اگر دقت کرده باشید در جلوی داریوش در تخت جمشید ۲ بخوردان کنده کاری شده است که به همین منظور (معطر کردن هوا با زعفران) است.

۲) آشپزی زعفرانی، به معنای اینکه آنرا یک رنگ دهنده و خوشبو کننده غذا و خوراکی ها می دانستند و در همین جهت نیز مصرف می کردند.

۳) تزئین و زیباسازی خوراکی ها و مواد غذایی همچون شیرینی ها، نان ها و کلوچه ها و … .

به‌طورکلی قدمت و تاریخچه تولید زعفران در ایران را می‌توان حدود ۳ هزار سال دانست. اولین کشت زعفران هم در دوره ساسانیان و از شهر قم رواج پیدا کرده است. البته بعضی منابع تاریخی از قدمت ۵ هزار ساله زعفران در ایران نام می‌برند. چرا که در یک کتاب گیاه‌شناسی متعلق به دوران آشوریان، از گل زعفران نوشته شده است. همچنین در یکی از نقاشی‌های باستانی در شمال غرب ایران مشخص شده که از رنگ‌ زعفران برای رنگ‌آمیزی استفاده کرده بودند. حتی گفته می‌شود که سومریان هم از زعفران برای تهیه داروها و درمان استفاده می‌کردند. شاید نتوان تاریخ دقیقی را برای قدمت زعفران در ایران نام برد. اما به طور یقین، ایران از خاستگاه‌های اولیه زعفران در جهان بوده است.

دوره های مختلف تاریخی

–ایران باستان: زعفران در ایران باستان به طور گسترده‌ای در مراسم مذهبی، داروسازی و به عنوان رنگ دهنده در لباس‌های سلطنتی استفاده می‌شد. ایران هنوز هم به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان زعفران در جهان شناخته می‌شود.
– روم باستان: در دوره روم باستان، زعفران به عنوان یک ماده لوکس و گران‌قیمت مورد استفاده قرار می‌گرفت. رومیان از زعفران برای معطر کردن حمام‌ها و لباس‌های خود استفاده می‌کردند.
– قرون وسطی: در این دوره، زعفران به اروپا معرفی شد و به عنوان یک ادویه گران‌قیمت و دارویی با ارزش مورد توجه قرار گرفت. زعفران در بسیاری از غذاهای اروپایی استفاده می‌شد و نمادی از ثروت و موقعیت اجتماعی بود.

دوران مدرن
– کشت در دیگر مناطق جهان: با گذشت زمان، کشت زعفران به مناطق دیگر جهان نیز گسترش یافت، از جمله اسپانیا، ایتالیا، و هند. اسپانیا و هند نیز به تولیدکنندگان بزرگ زعفران تبدیل شدند.
– تجارت جهانی: زعفران به یکی از مهم‌ترین محصولات تجاری تبدیل شد و از طریق راه‌های تجاری به مناطق مختلف جهان صادر شد. ایران همچنان بزرگترین تولیدکننده زعفران باقی مانده است و زعفران ایرانی به دلیل کیفیت بالا بسیار مورد توجه است.
– استفاده‌های جدید: در دوران مدرن، علاوه بر استفاده‌های سنتی در آشپزی و داروسازی، زعفران به صنعت آرایشی و بهداشتی نیز راه یافته است و در تولید محصولات پوستی و معطر به کار می‌رود.

 اهمیت فرهنگی و اقتصادی

زعفران نه تنها به عنوان یک ادویه و ماده دارویی اهمیت دارد، بلکه دارای ارزش فرهنگی و اقتصادی بسیار زیادی است. در بسیاری از فرهنگ‌ها، زعفران نمادی از ثروت، خلوص و سلامتی است. همچنین، کشت و تولید زعفران یک منبع مهم درآمد برای بسیاری از کشاورزان در مناطق مختلف جهان است.